CHÓ HÍT RẮM

 Tản mạn chó hít rắm.

"kẻ bắn jesse james không trở thành jesse james". không biết đây có phải là một cách ngôn trong tiếng bương hay không, nhưng xem phim mẽo, tôi hay thấy câu nói này xuất hiện.

jesse james là một tay súng khét tiếng, một huyền thoại tội phạm. nghịch dao đứt tay, chơi súng ăn đạn, và jesse james cũng không thoát khỏi qui luật ấy. tuy nhiên, hạ sát jesse không phải lực lượng hành pháp, mà là một thằng hèn. robert ford, kẻ hâm mộ jesse cuồng điên đã bắn lén jesse từ sau lưng.

người ta nhớ tới jesse james như là một người hùng, và người ta cũng nhớ tới robert ford, nhưng là nhớ tới một thằng hèn, một kẻ đê tiện.

*

có một lần - thời kì còn đi làm - đoàn chúng tôi biểu diễn tiếp đoàn đại biểu quốc hội (khi đó ông nông đức mạnh còn là chủ tịch quốc hội). đêm diễn kết thúc, ngài nông đức mạnh lên tặng hoa toàn đoàn. tặng hoa, nhận hoa, tất cảnhe răng cười, vỗ tay, và chụp hình xoèn xoẹt. những thủ tục ấy đang diễn ra thì tôi giật mình bởi tiếng gọi "vương, vương, bác văn vương", quay ra thì thấy người quen, là anh h. (anh này học quay phin ở đại học sân khấu điện ảnh. ra trường làm chân loong toong, chụp hình ở văn phòng cuốc hội). anh h. ra ghé sát tai tôi thì thào: "ra đứng cạnh ông mạnh anh chụp cho một bô". tôi ngạc nhiên tột độ khi nghe anh h. nói. ơ hay, tôi quen biết đéo gì ông ấy đâu mà sấn sổ chụp hình chung?

một lần khác, tới nhà nhà văn a. th (lúc này tôi đã dổng mông viết lách, không còn đi làm nữa), tôi thấy phòng khách treo la liệt ảnh của các yếu nhân. ảnh người nhà của nhà văn a. th chụp chung với các nhân vật lớn. tôi nói đùa "người nhà anh toàn quan hệ với đám du thủ du thực". là người hiểu biết nên khi nghe tôi nói vậy, nhà văn a. th cười toe toét.

có lần đi tìm nhà để thuê, tay cò giới thiệu cả loạt tiện ích của căn hộ, trong số tiện ích ấy có "nếu anh lấy căn này thì chung tầng với nghệ sĩ x.". hôm nọ, nhờ thằng kia kiếm cho mảnh đất, nó kiếm được một mảnh trên dak lak rồi đính kèm phụ lục "đất gần nhà hi-nê". tôi thì quan tâm đéo gì nghệ x. hay hi-nê. tôi chỉ quan tâm miếng đất ra sao thôi. có lẽ tôi không thức thời, bởi làm hàng xóm người nổi tiếng ta sẽ có cơ hội ăn theo, chụp chung bức hình chả hạn!

*

"khẳng định thông qua dính líu" là thuật ngữ của ông alexand k'ron (tác giả tiểu thuyết "thao thức"). thuật ngữ này mô tả hiện tượng tương đối lố bịch: khoe khoang người thân, người quen. khoe từ cha mẹ tới con cái, từ anh em tới bạn bè, từ thân tới sơ, thậm chí khoe cả hàng xóm nếu hàng xóm có chút số má. và một trong những cách tốt nhất để khoe sự "dính líu" là chụp hình chung. gì chứ được chụp hình chung với chú chủ tích bác bí thư, hoặc ngọc chuynh, vịnh vươn... v.v, luôn là mong ước. chẳng mấy ai từ chối điều đó nếu có cơ hội. viết tới đây chợt nhớ, thằng già kia có tấm hình chụp hình chung với nhạc sĩ phạm duy, thế là cứ lâu lâu lại mang ra sô phây. chả biết thiên hạ có vì nể người mon men gần phạm duy không? chẳng biết sấn vào ngồi cạnh phạm duy có làm người ta sang trọng tài giỏi hơn không?

người ta khẳng định giá trị của mình bằng cách chứng minh mình có dính líu tới những người có giá trị. kể ra cũng hợp lí. sự hợp lí này có tên là thói đời. thói đời thì biết rồi, nó luôn diễn biến, gọi là "đen bạc". có ông giám đốc viện nọ, là bạn nhậu của đinh la thăng. khi đinh đương chức, phòng giám đốc của ổng treo la liệt hình ổng ngả ngớn với đinh, thế rồi khi đinh bị vào lò, chỉ giây trước phút sau, ổng cho dọn sạch sẽ. trên tường phòng giám đốc chỉ còn các huân, huy chương, giấy khen này nọ, còn đinh thì mất tích.

tương tự thuật ngữ của k'ron, dân gian có "cáo mượn oai hùm". tường phòng khách nhà văn x treo bức hình cỡ lớn: nhà văn x e ấp bên ngài tổng bí thư. không chỉ tự hào vì tấm hình, nhà văn x còn khoe "tao xây nhà, bọn phường quận vào làm khó, tao mời uống trà. nhìn thấy bức hình, chúng nó xin phép ra về hết". nói xong nhà văn x cười hềnh hệch. cần nói thêm là nhà văn x xây nhà có vi phạm một số qui định.

*

"bắn jesse jemes không trở thành jesse james" nghĩa là chụp hình chung với ngọc chuynh không có nghĩa được ngửi lồn ngọc chuynh, chụp hình chung vịn vươn không có nghĩa tài ba như vịn vươn. nếu bắn jesse jemes không trở thành jesse james mà chỉ là thằng hèn thì chụp hình chung với bộ trưởng nọ chủ tịch kia chắc chắn không làm cho nhân vật phụ trong hình oai phong hơn mà chỉ chứng tỏ một kẻ lăng xăng bợ đỡ cầu tài.

"khẳng định thông qua dính díu" hay "cáo mượn oai hùm" thì cũng đều mô tả thể loại "chó hít rắm" mà thôi.

---

chân dung một nhà siêu tập. anh này tài giỏi như vượn, xinh hơn chuynh, nên mình dốc sức tả thực.

tranh trong loạt "bách tu bờ lau lách"